Umuroğulları Beyliği

XIII. yüzyıl sonlarında Anadolu’da ortaya çıkan çok sayıda Türk beylikleri arasında Umur-Han Beyliği adıyla tanımlanan bir beylikten bahsedilmektedir. Beyliğin tarihi diğer kısa ömürlü beylikler gibi olsa da  benim için farklı bi yeri olduğunu düşündüğümden elimden geldiğince okuduğum kaynaklardan birkaç bilgiyi sizinle paylaşmak istedim.
“Zamanı telaşsızca akıtan bir kum saati olarak Göynük” şehrin isminin nereden geldiği hep merak edilen ve sorulan bir soru olmuştur bu soruların cevabını bulmak için birkaç kaynak taraması yaptığımda karşıma sınırlı sayıda kaynak çıkmıştı ve bu kaynak beni Göynük beyliğine kimi kaynaklarda diğer adıyla Umurbey beyliğine götürdü. Göynükte yaşlı teyzelere amcalara büyüklerimize sorulduğunda olgunlaşmış anlamındaki “göynemiş” adından şehrin isminin geldiğini söylese de kimi rivayetlere göre orman yakılarak açılmış alan anlamına geldiğinden bu ismi almıştır. Tarihsel sürece bakıldığında çevresindeki diğer yerleşim birimleri gibi antik devirlerde “Bitinya” adıyla bilinen bölgede kurulmuştur. Umuroğulları beyliğinin diğer adıyla Umur Han beyliğinin merkezi Göynüktür. Osmanlı’nın kuruluşundan sonra ilk yerleşim yerlerinden olan güzel memleketimizin en eski ismi Koinon Gallicanon’dur. Tarih boyunca Türbeli,Torbalı, Gölyük ve Gölnük adlarıyla  da anılmıştır. Tarihi sevenlere yada tarih meraklılarına bu anlamda bir faydamız dokunduysa ne mutlu bizlere gelelim Umur Bey’e. Çağdaş Bizans tarihçileri Pachymeres ve N. Gregoras’ın eserlerinden Amourios ve oğullarının faaliyetleri hakkında geniş bilgi edinilirken, Amourios’un Türkçe Umur (ya da Emir) olabileceği düşünülmektedir. Umuroğulları beyliğin Candaroğullarının Kastamonu’yu ele geçirmesinden sonra, bu bölgenin sahibi olan Çobanoğulları Beyliği’nin Bolu, Gerede ve Göynük civarında kısa bir süre hüküm sürmüş bir kolu olduğu düşünülmektedir. Umuroğulları Beyliği hakkında en geniş bilgilere çağdaş Bizanslı tarihçi Pachymeres’in eserinde Bizans İmparatoru II. Andronikos’un 1302 yılında bir taraftan Amourio, bir taraftan Laminse ve öte yandan Osman Bey’in saldırılarıyla zor duruma düştüğünü kaydederken, ilk defa olarak Amourio’dan (Umur Bey) bahsetmektedir. Araştırmacılara göre Türkçesi Umur veya Emir olan Amourio, Çobanoğullarından Muzaffereddin Yavlak Arslan’dır . Öte yandan devrin Arap kaynaklarından El-Ömeri, Bolu sultanın ilinden bahsederken şehrin sahibinin adını vermeden bu yerin Süleyman Paşa ilinin (Candaroğlu Süleyman Paşa) batısında yer aldığını belirterek, Gerede şehrini Şahin İli olarak tanımlamakta ve bu şahsın kimliğini de açıklamamaktadır. Göynükhisar (Torbalı)’ın ise Emir Umur İli olduğunu askerinin 3000 atlı olduğunu kaydetmektedir. Buna göre 1330 yıllarında Kastamonu’da Candaroğulları Beyliği hâkim iken Gerede, Bolu ve Göynük’te başka bir beyliğin hüküm sürdüğü El-Ömerî’de Emir Umur olarak adı geçen şahsın babasının adıyla anılan Ali Bey veya onun neslinden gelen biri olduğu anlaşılmaktadır. Çobanoğullarının bir kolu olarak Göynük merkez olmak üzere Bolu ve Mudurnu’da 1293’den itibaren kısa süre hüküm süren Umuroğulları Beyliği, 1302 Bafeus (Koyunhisar) savaşında Osmanlılara verdiği askeri destek sonrası, Batı Anadolu Beyliklerine karşı Bizans’ın son çabalarının tükendiği 1314 yılından sonra Sakarya bölgesinden Bizans’ı baskı altında tutmaya devam etmiştir. Esasen Çobanoğullarının son kalıntı sı olan Umuroğulları beyliği bir taraftan Candaroğulları bir taraftan da Osmanlı Beyliklerinin baskısı altında kısım kısım taksim edilerek eritilmiştir denilebilir. Nitekim Sakarya’nın doğusunda bulunan Akyazı’nın 1317 yılında Osman Bey tarafından alındığı rivayet edilmektedir. Göynük Orhan Bey’in oğlu  Süleyman Paşa tarafından Osmanlı topraklarına katılana kadar Umuroğulları Beyliği olarak Bizans karşısında uçbeyliği vasfını korumuştur. Osmanlı Beyliği ile müttefik ve onların Bizans ile mücadelesinde önde gelen destekçisi ve askeri güç kaynağı olarak Paflagonya bölgesinde Sakarya Nehri sularında bir kalkan, bir savunma duvarı vazifesi görmüştür. Bu itibarla, Osmanlı topraklarına ilk kez katılan beylik olmak özelliğini taşıdığı gibi 1402 sonrasında yeniden canlanmayan birkaç beylikten biri olmuştur. Günümüze dönecek olursak Göynük’ün güzel köylerinden olan Umurlar köyü belki de ismini bu beylikten almıştır kimbilir?
Bir başka tarihe birlikte  şahitlik etmek tarihe birlikte dokunmak umuduyla görüşmek dileğiyle…
Bu arada son olarak şunu söylemek istiyorum birkaç yorum ve mesaj aldım hangi vasıfla yazı yazdığıma dair; “yazmasam deli olacaktım” diye bir söz  Sait Faik’e ait, insanın kendini yazar gibi hissettiği anlara dair anlamlı sözdür gecenin bir yarısında bir türlü seni kabul etmeyen yataktan kalkarak, aceleyle kalem ve beyaz bir kağıt bularak yazmak ister yada okunup okunmayacağını bilmeden eline telefonunu alıp tarihe not düşer işte o sebeple bişeyler karalamaya çalışıyorum çok bildiğimden değil şahit olduklarımı birileriyle paylaşma ihtiyacı duyduğumdan sayın okuyucu…

“Yazdım, yazmasam ağlayacaktım.
Palyaço söyledi ben yazdım…”